برخی از دوستاران و کنجکاوان و ضد البته پژوهندگان امروز و فردای دهلیز ما پیام داده بودند که این واژگان را از کدام سرچشمه میآورید و ما واقعا شیفته واژگان این شیرین زبان پارسیگ شدیم
پاسخ ما به سروران و نیوشندگان زبان دهلیز این است که هر زبانی برای خود دارای سرچشمههایی است که از نوشتههایش ریشه میگیرد که همچون سنگنبشتهها و نسکها و ... بوده؛ و سپس واژگان و دستورزبان و... همان زبان آهیخته (:استخراج) میشود. برای نمونه زبان پارسی باستان دارای بسیاری از سنگنبشته ها و سکه هایی است که بدان نوشته شده است یا زبان مازندرانی (تبری) دارای نوشته ی سترگی بنام تفسیر قرآن تبری است یا نوشتهها و سرودههای چکامهسرایان کُرد که واژهنامههای کردی را پدید میآورد.
برای زبان پارسیگ ما نوشتهها را به چند دسته ردهبندی میکنیم زیرا شمار نوشتههای بازمانده هنوز هم پس از تازش ویرانگر تازیان بسیار است. عربها بنام دین اسلام در پایان روزگار ساسانی به ایرانشهر تاختند و آسیبهای جبران ناپذیری بر نوشتههای زبانهای رایج آن روزگار مانند پارسیگ، سُغدی(=زبانی در تاجیکستان کنونی)، خوارزمی (=زبانی در ازبکستان و ترکمنستان کنونی)، بلخی (=زبانی در بخش شمالی افغانستان کنونی)، پهلوانیگ یا پارتی (=زبانی در شمال و شمال غرب ایران کنونی) آورند. برپایه گفته نویسنده عرب نسک پربار الفهرست، که ابن ندیم باشد؛ وی در بغداد چیزی نزدیک به هزار نوشته و کتاب را به زبان پارسیگ تورق کرده و از دیده گذرانیده بوده است؛ که این خود گواهی از هزاران گواههای بیگانگان درباره پرباری این زبان باشد.
باری چیزی که امروز برایمان مانده است یک دهم درصد آن نوشتهها هم نیست.
و اما ردهبندی نوشتهها:
1️⃣یادگارهای دستْنیبِیْگی* یا کتیبهای
2️⃣نسکها** یا کتابها
3️⃣زبور پارسیگ
4️⃣ادبیات مانوی
5️⃣واژگان و گزارههای پراکنده در دیگر زبانها
〰〰〰〰〰〰〰〰
1️⃣در رده نخست، ما هفت زیررده داریم که بدین شرح هستند
✔️دستنیبیگها به خط پارسیگ دستنیبیگی
✔️دستنیبیگها به خط پارسیگ نوشتاری
✔️سفالنوشتهها
✔️پوستنوشتهها و پاپیروسنوشتهها
✔️فلزنوشتهها
✔️مهرهای ساسانی
✔️سکههای ساسانی
2️⃣در رده دوم، نسکها، نیز دارای زیررده هایی هستند
⭕️فرهنگها یا واژه نامه ها
⭕️ترجمه ها و زَنْد***(: تفسیر)های اوستا
⭕️دانشنامههای دینی
⭕️نوشتههای خرددوستیک(:فلسفی) و سخنورانی(:کلامی)
⭕️پیشگوییها
⭕️اندرزنامهها
⭕️مناظرات یا نگرندگیها
⭕️نوشتههای حماسی، تاریخی و گیتاشناختی
⭕️دادنامههای دینی یا کتب قوانین شرعی و حقوقی
⭕️مادیانها یا رسالات
⭕️سرودهها یا اشعار
3️⃣زبور بخشی از کتاب مقدس جهودان و ترسایان است که از دربردارنده ستایشهایی از زبان داوود پیامبر بوده است
4️⃣ادبیات مانویان دربردارنده گنجینهای بزرگ است که تاکنون تنها بخشی از آن گنجینه برای همگان ترجمه و رمزگردانی شده است، بیشتر این نوشتهها هنوز در دست پژوهش هستند بخشی از نام نوشتههای ایشان بدین گونهاند:
✳️انجیل زنده
✳️گنجینه زندگان
✳️رازها
✳️غولها
✳️نامه ها
✳️زبور
5️⃣ نوشتهها و واژگان پراکنده نیز بیشتر در زبانهای همسایه این زبان دیده میشوند؛ و در پارسی نو و عربی این مورد بسیار دیده میشود
در فرستههای آینده درباره هر کدام از این ردهها به بحث خواهیم نشست
〰〰〰〰〰〰〰〰〰
پینوشتها:
*دستنیبیگ به پارسیگ dastnibēg به معنای کتیبه در نوشتههای پارسیگ است
نسک به پارسیگ nask به معنای کتاب یا سِفْر (کتاب دینی) است
* زند به پارسیگ zand به معنای تفسیر و توضیح و روشنگری است
➰➰➰➰➰➰➰➰➰➰
#پارسیگ
#بنمایه_شناسی
#نوشته_ها
@phl_parsif