شمارگان در زبان پارسیگ

شماره‌ها در زبان پارسیگ همچون فارسی نو ست لیکن برخی از قاعده‌های فارسی مانند نون میانی را دربرندارد. نون میانی واجی است که در برخی نام‌های شمارگان دهگانی بکار برده می‌شود مانند سینزده (sīnzdah-در گویش اسپهانی)، شانزده (šānzdah- در فارسی نو) و نونزده (nūnzdah-در گویش اسپهانی). از اینرو شیوه صرف آن‌ها همچون یکان‌هاست. و اما شمارگان به پارسیگ:
شماره🔢
ōšmār , mar , marag, sāg, ōšmārag
شمردن#️⃣
ōšmurdan , ōšmārēn
حساب کردن
āmār , ōšmārag, āmārišn
دانش حساب
Ōšmārišn , Ōšmār
شمارگان عادی
یک1️⃣
ēk, ēw, ē
دو2️⃣
dō
سه3️⃣
sē
چهار4️⃣
čahār
پنج5️⃣
panǰ
شش6️⃣
šaš
هفت7️⃣
haft
هشت8️⃣
hašt
نه9️⃣
nō
ده🔟
dah
یازده
yāzdah
دوازده
dwāzdah
سیزده
sēzdah
چهارده
čahārdah
پانزده
pānzdah
شانزده
šāzdah
هفده
haftdah
هژده
hašdah
نوزده
nōzdah
بیست
wīst
بیست و یک
wīst ud ēk
بیست و دو
wīst ud dō
سی
sīh
چهل
čehel
پنجاه
panǰāh
شست (شصت)
šast
هفتاد
haftād
هشتاد
haštād
نود
nawad
سد (صد)
sad - ē sad
سد و یک
sad ud ēk
سد و یازده
sad ud yāzdah
سد و سی و شش
sad ud sīh ud sē
دویست
dō sad
سیسد (سیصد)
sē sad
چهارسد (چهارصد)
čahār sad
هزار
hazār
یکهزار
ēk hazār- ē(w) hazār
یکهزار و یک
ē hazār ud ēk
یکهزار و سیسد و شست و پنج
ē hazār ud sē sad ud šast ud panǰ
دوهزار
dō hazār
سه‌هزار
sē hazār
سدهزار (صدهزار) = بیور
bēwar
شمارگان ترتیبی
به مانند فارسی با پسوند ـُم (-um) شمارگان به دیسه ترتیبی درمی‌آیند. ولی چهار شماره نخست در دیسه‌های باستانی‌تری هستند و از این قانون پیروی نمی‌کنند
نخست= یکم🥇
naxust(ēn) ,fradum, fratum, nazdist
دوم=دیگر🥈
dudīgar, didum
سوم=سه‌دیگر🥉
sidīg(ar), sēdīg(ar)
چهارم🎖
tasum, čahārum
پنجم🏅
panǰum
یازدهم
yāzdahum
بیست و یکم
wīst ud ēkum
هزار و ششم
hazār ud šašum
همچنین در تاریخ‌نگاری ایرانی از واژه‌ای بنام «سَخْت» (saxt) استفاده می‌شده که به مانند همین پسوند کار می‌کرده است. این پسوند در سنگنبشته‌های هخامنشیان، اشکانیان، سکایی‌های تُمْشُق، سغدی‌ها و ساسانیان به فراوانی بکار گرفته شده است. برای نمونه
چهاردهم
čahārdah saxt
شمارگان برخه‌ای (کسری)
با افزودن واژه ēk پس از شماره آن را پدید می‌آرند.
نیم
nēm
یک سوم=سیک
sē ēk
یک چهارم=چارک
čahār ēk

رنگ‌ها در زبان پارسیگ

نام رنگ‌ها در زبان پارسیگ بسیار به نام‌های فارسی نو ، کردی ، لری و بلوچی مانسته است. این نام‌ها بدین گونه‌اند:
رنگ🌈

rang, gōn, gōnag

سرخ❤️

suxr, suhr

قرمز❤️

karmīr

صورتی، گلگون💓

gulgōn(ag) , wardēn , gulēn , wārēn

ارغوانی

argawān

زرد💛

zard

قهوه‌ای (قهوه‌ای به سرخ گرایسته)

bōr

 آبی💙

xašēn

سبز💚

sabz

سبز-آبی

kāskēnēn

بنفش💜

wanafš

نیلی

nīl

آبی آسمانی

lāǰward, rāǰward

سیاه🖤

syā

آبنوسی

abnūsēn

عنبری

ambarēn

سفید

sapēd , ārūs, ālūs

کبود

kabōd

خاکی

xākēn

طلایی

zarrēn

نقره‌ای

asēmēn, arǰatēn

زیتونی

zaytēn

زمردین

uzumburdēn

فیروزه‌ای

pērōzagēn

برنزی، برنجی

brinǰēn , bringēn

گیتاشناخت پارسیگ

پارسیگ از اندک زبان‌های میانه ایرانی ست که دارای شمار بالایی از واژگان گیتاشناختی است. این اندازه از واژگان به بهانه کشورگشایی ساسانیان و ارج‌نهاندن ایرانیان به زمین و پدیده‌های بر روی آن بوده است. گستره واژگان از سنگنبشته‌های شاهپور یکم ساسانی تا نسک‌های روزگار اسلامی همه و همه از نامجایها و اصطلاحات گیتاشناختی بهره‌جویی کرده‌اند.
و اما نام برخی از کشورها، نژادها، طایفه‌ها، اصطلاحات و پدیده‌های گیتاشناختی در زبان پارسیگ:
شرق، مشرق➡️

xwarāsān

غرب، مغرب⬅️

xwarwarān, xwarōfrān, xwarnifrān

شمال⬆️

abāxtar

جنوب⬇️

nēmrōz, ērag

نصف النهار🌐

nēmrōzān

جلگه، زمین پست

ēr , ērag

کوه🗻

gar, kōf

رود

rōd

دریا🎑

zrēh , daryāb

دریاچه⛲️

war

اقلیم، قاره🗺

kišwar

کشور🗾

šahr, būm

ایالتدار

šahrab

پایتخت

šahrestān

شهر

deh, šahr

روستا

rōstāg, wis

قبیله🗿

zand

طایفه

wēs

خاندان

dūdag

============
سمرقند

Samargand

سُغد= تاجیکستان کنونی

Sugd, Suwd, Sūd, Sugl, Sūl

خجند

Xuǰand

تاشکند

Čāč

بخارا

Buxārag, Wuxārag

بلخ

Baxl , Balx

خوارزم

Xwārazm

هون‌ها، حیاطله= نام نژادی ترک که در میان چین و ایران جای داشتند

Xiyōnān

مرو

Marw

هرات

Harē, Harēw

توس

Tōs

نیشابور

Nēwšābuhr

قائن

Kāyin

قهستان= نام کهن استان خراسان جنوبی کنونی ایران

Kōhestān, Kōfestān

گرگان

Gurgān

دَهِستان= نام کهن ناحیتی میان ترکمنستان و ازبکستان کنونی که زادبوم پارتیان و داهه‌ها بوده است

Dahestān

اورشلیم

Urišlīm

تیسفون= ایوان مدائن

Tēsibōn, Tēspōn, Tēsifōn

عربستان

Arabestān, Arwastān

بابِل

Bābil

حیره

Hērt

همدان

Ahmadān, Hamadān

ماد

Mād, Māy

کردها، کردستان

Kurdān

شهرزور= شهری در کردستان عراق کنونی

Šahr zōr

عراق

Ērāg, Ērāk

نهاوند

Nihāwand

رشته‌ کوه‌های البرز

Padišxwārgar

گیلان

Gīlān

دیلمان

Dēlamān

تبرستان، طبرستان= مازندران

Tapūrestān, Tapūrān

موصل

Mōsil

دیاربکر

Āmidōs

سوریه

Šām, Sūrīg būm

یمن

Yaman

افریقا

Frīkā

کوفه

Kōfā

مکه

Makkā

سیستان

Sagestān

بلوچ‌ها= بلوچستان

Balōčān

زابلستان

Zāwulestān

کرمان

Kirmān

پارس

Pārs

تخت جمشید

Sadistūn

خلیج فارس

Pōidīk

دریای عمان و تنگه هرمز

Sadwēs

شوش

Šūs

انطاکیه

Andiyōg

فرات

Frāt

دجله

Diglit , Digtal

هجر= بحرین

Hagar

جی= اصفهان

Gay , Gaw , Spāhān

آذربایجان

Ādurbāygān

گنجه

Ganzag

آمل

Āmōl, Āmuy

بغداد

Bagdād

هندوستان

Hidūstān

ترکستان

Turkistān

چینستان= چین

Čīnestān

ارمنستان

Armin

گرجستان

Gurǰastān

قفقاز

Kōfkās

روم

Hrōm

یونان

Yōnān, Yōnā

توران

Tūrān

اسرائیل

Srāel

فلسطین، یهودیه

Palestīn , Yūdāyā

آشور

Āsūr

مصر

Mudrāy , Agiptōs

حَرّان= نام ناحیتی میان عراق و اردن و سوریه

Harrān

بین‌النهرین

Mayānrōdān

تراکیا=بلغارستان

Trākiyā

موسیا=رومانی و صربستان

Mōsiyā

داکیا= مجارستان

Dākiyā

گوت‌ها= نام قومی آلمانی

Gōt

ژرمنیا=آلمان

Garmāniyā

هیسپانیا=اسپانیا

Ispaniyā

آفریکا=لیبی+ تونس و بخش‌هایی از الجزایر

Āfrikiyā